Ste. Agneskerk zaterdag open!
Open Monumentendag is de tweede zaterdag en/of tweede zondag in september, waarop duizenden monumenten in Nederland gratis toegankelijk zijn voor publiek. De deelnemende monumenten zijn te herkennen aan de Open Monumentendagvlag zoals hiernaast afgebeeld.
In 1987 werd in navolging van Frankrijk de Open Monumentendag in Nederland geïntroduceerd. Een dag die in eerste instantie alleen gehouden werd op de tweede zaterdag van september. Monumenten werden gratis voor het publiek opengesteld, om zo de publieke belangstelling voor monumenten en het draagvlak voor monumentenzorg te vergroten. De Open Monumentendag was in Nederland een van de eerste instrumenten om de bevolking op grote schaal in contact te brengen met monumenten. Om de organisatie uit te kunnen voeren werd de landelijke Stichting Open Monumentendag opgericht, gehuisvest in Amsterdam.
De Open Monumentendag werkte vanaf het begin met een decentrale opzet. Per gemeente werd er een comité opgericht dat verantwoordelijk was voor zijn eigen programma Open Monumentendag en werd ondersteund door de landelijke stichting. De decentrale opzet was een sterk punt. De lokale gemeenschap werd optimaal betrokken bij de organisatie van het evenement, waarbij de rol van vrijwilligers cruciaal was. Zonder vrijwilligers was en is de Open Monumentendag ondenkbaar, zowel bij de voorbereiding als op de dag zelf, bijvoorbeeld bij het ontvangen van mensen, het geven van rondleidingen, het bemannen van stands, het maken van tentoonstellingen, boekjes enzovoorts.
Het bezoekersaantal van de eerste Open Monumentendag bedroeg 350.000. Dat was een goed begin, en in enkele jaren groeide het uit tot zo’n 600.000. Tegenwoordig ligt het bezoekersaantal tussen de 800.000 en 900.000 en daarmee is de Open Monumentendag een van de grootste culturele evenementen van Nederland. Jaarlijks gaan er tussen de 3.000 en 4.000 monumenten open. Bijna alle gemeenten doen jaarlijks mee, tussen de 80 en 90%, en in het gemeentelijk beleid wordt de Open Monumentendag ook een steeds belangrijker factor.
De Open Monumentendag heeft zich in de loop der jaren verder ontwikkeld. Het evenement vond aanvankelijk alleen op zaterdag plaats, maar inmiddels zijn er veel comités die kiezen voor het hele weekend. Deelname alleen op zondag is sinds enkele jaren ook mogelijk. Vanaf 1996 hebben thema’s voor een inhoudelijke verdieping van de Open Monumentendag gezorgd. Onderwerpen die afgelopen jaren aan bod kwamen waren Industrieel erfgoed (1996), Schoolgebouwen (1997), Historische bouwmaterialen (1998), Monumentaal groen (1999), Water (2000), Wonen (2001), Handel (2002), Boerderijen (2003), Verdediging (2004), Religieus erfgoed (2005), Feest! (2006) Moderne Monumenten (2007) en Sporen (2008), Op de Kaart (2009), De smaak van de 19e eeuw (2010).
In 25 jaar is de Open Monumentendag uitgegroeid tot een van de grootste culturele evenementen van Nederland. Het jubileum wordt samen met de comités en het publiek uitbundig gevierd. Er staan in 2011 tal van activiteiten op stapel. Bij 25 jaar Open Monumentendag hoort een speciaal thema: Nieuw gebruik – Oud gebouw. Centraal staan de monumenten die een nieuwe functie, een nieuw gebruik, een nieuw leven gekregen hebben. Vaak een heel andere dan waarvoor ze ooit gebouwd werden. Veel van deze gebouwen zullen dit jaar hun deuren openen voor het publiek.
Nieuw gebruik – Oud gebouw
Het thema van de 25e Open Monumentendag is Nieuw gebruik – Oud gebouw en gaat over herbestemming. Herbestemming van monumenten sluit nauw aan bij de missie van Open Monumentendag. De toegenomen publieke aandacht voor monumenten door de Open Monumentendag heeft er voor gezorgd dat de zorg voor monumenten steeds meer op de politieke agenda is komen te staan. En daarmee ook het behoud, de betekenis en herbestemming van monumenten. Bij zowel de Open Monumentendag als bij herbestemming is aandacht voor behoud, maar ook voor ontwikkeling en een nieuwe vorm. En net als bij de Open Monumentendag wordt ook bij herbestemming vooruit gekeken en krijgen monumenten, ongeacht hun leeftijd, een nieuw leven, een nieuwe betekenis, en kunnen daarmee een verbetering voor hun omgeving betekenen.
In veel gemeenten hebben monumentale gebouwen, om ze te kunnen behouden, een nieuwe bestemming gekregen. De komende decennia zullen veel gebouwen leeg komen te staan, zo is de verwachting. Verplaatsing van productie, ontkerkelijking, teruglopende middenstand, nieuwe eisen aan werkomgevingen en gezondheidszorg, of minder boeren zijn een paar redenen. Gebouwen die daarbij vrijkomen vragen om nieuwe bestemmingen. Veel van die gebouwen zijn juist de monumenten die beeldbepalend zijn voor een stad of dorp. Ze staan er middenin, zoals de kerk, of waren decennialang de grootste werkgever in de omgeving.
Op Open Monumentendag zal de link gelegd worden tussen monumentale gebouwen en hun nieuwe functie, nieuwe betekenis, of zelfs nieuwe omgeving.
